Yapay zeka, insan zekasına benzer şekilde akıllı davranış gösteren bilgisayar sistemlerini içerir. Akıllı davranış derken, deneyimlerden öğrenme, karışık ve zıtlık gösteren verileri anlamlılaştırma, öğrendiklerini yeni ve beklenmedik durumlar için kullanabilme ve tahminde bulunma gibi beklentileri örnek verebiliriz. Yapay Zekanın bileşenleri olan Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme terimlerini de sıklıkla duymaktayız.
Geleneksel yazılım uygulamalarında, tipik olarak mevcut koşullar içerisinde bir veri , girdi olarak uzmanlarca geliştirilmiş bir kural setinden oluşan Modele sokulur, işlenir, çıktı bilgisi oluşur. Bu çıktı bilgisi bir tahmin de olabilir, örneğin hava durumu bilgisi.
Yapay Zeka uygulamalarında geleneksel yazılım uygulamalarından farklı olarak, kural seti değil, geçmiş veri kümesinin getirdiği deneyim Modelin gelişiminde ön plandadır. Giren her yeni veri sorgulanarak, oluşan bilgi modelin bir adım daha iyileştirilmesi için kullanılır. Yüzlerce, binlerce, milyonlarca veri derken, işlediği veriyi sürekli öğrenme ve modeli iyileştirme için değerlendiren sistem mükemmelleşir, “Yapay Zeka” haline gelir, insan zekasından daha başarılı tahminler yapabilir, kararlar alabilir.
Böylece, Yapay Zeka sistemleri kendi ortamlarını analiz eder ve otonom şekilde belli hedeflere ulaşmak için aksiyon alırlar. İnsana benzer şekilde algılama (sensörler, ses ve görüntü işleme vs.), veriden bilgi öğrenme ve aksiyon alma ( optimize etme, karar alma, tahmin etme vs.) metodlarını kullanırlar. Bir yapay zeka sistemi salt yazılım uygulaması şeklinde kullanılabildiği gibi, robotlar veya diğer donanımlar içerisinde, sıklıkla da bir teknik sistemin bileşeni olarak (örneğin otomobilin) kullanılabilir.
Peki, aslında kavram olarak yeni birşey olmayıp on yıllar öncesinde tartışılmaya başlanan Yapay Zeka, niçin yeni yeni popüler oldu? Teknoloji bakış açısından, Yapay Zeka için ihtiyaç duyulan yüksek bilgisayar hız ve kapasitelerinin mümkün ve bulut bilişimin de yardımıyla artık daha geniş kitlelerce ulaşılabilir olması, büyük verinin IoT ve diğer araçlarla toplanabilirliğinin kolaylaşması, uygulamada insan faktörünü ortadan kaldıracak robotik ve diğer bileşenlerin artık bu dönüşüme hazır seviyeye ulaşması, şüphesiz ciddi etkiler yarattı.
Buna paralel olarak ekonomik fırsatlar açısından bakıldığında ise, bilginin en büyük değer olduğu çağa girildiğinde, çoğunluğu yoğun rekabet baskısı içinde verimlilik artışında ve gelişmekte zorlanan çeşitli iş alanlarını ele alırsak, toplanan büyük verinin Yapay Zeka sayesinde daha yüksek oranda anlamlandırılması ve değere dönüştürülmesi, ciddi bir ışık yaktı. Başarılı Yapay Zeka projelerinden esinlenerek, artan hızla yeni proje fikirleri ve girişimler görmekteyiz.
Günlük yaşantımızı kolaylaştıran, bilim ve teknolojinin ilerlemesinde katalizör etkisi yapan, iş dünyasında verimliliği artıran bir çok yapay zeka uygulaması hayatımıza girmiş olsa da, bu alanda geliştirmelerin henüz başında olduğumuzu söyleyebiliriz. Gelecek beklentisi, inovasyon boyutunda çok sayıda yapay zeka uygulamasının insan hayatını değiştirmek üzere kullanımına sunuluyor olacağıdır.
Geliştirmelerin yoğun şekilde devam ettiği Yapay Zeka çalışmaları arasında, akıllı eğitim sistemleri, otonom sürüş sistemleri, gerçek zamanlı tercüme sistemleri, bilginin korunmasına yönelik siber güvenlik sistemleri, sağlık alanında teşhis ve tedaviye yönelik uygulamalar, hukuk alanındaki yapay zeka uygulamaları, pazarlama alanında açılımlar sağlayan uygulamalar, hizmet sektörü tarafına bakarsak, bankalar, sigorta şirketleri ve danışmanlık şirketleri için yapay zeka uygulamaları, üretim sektöründe insan-robot interaksiyonu, tahminsel bakım uygulamaları gibi Endüstri 4.0 projelerini sayabiliriz.
Bilgi Çağında global olarak marka değeri en yüksek firmalar listesinde Bilgi Teknolojileri firmalarının ilk sıralara yerleştiği gerçeğinden yola çıkarsak, Yapay Zeka uygulamalarını kullanan taraf olmanın yaratacağı değerden kat kat fazlasının, Yapay Zekanın kendisine yatırım yapan ve geliştirerek pazara sunan girişimciler tarafında ulaşılacağı çok açıktır. Stratejik planlarla bu girişimleri destekleyen politikalara sahip ülkeler ve kurumlar şüphesiz bu hızlı dijital dönüşüm yolculuğunda ciddi avantajlar elde edecekler. Bu destek; araştırma ve inovasyon tarafında üniversite, Ar-Ge kuruluşları ve özel şirketleriyle bunların işbirliklerini kapsarken, toplum , yani kullanıcılar tarafında topyekün bilinçlendirme, kullanıcı eğitimi ve dijital yetkinliklerinin geliştirilmesini içermelidir.
Kamu kurumları modelleyecekleri yeni dijital hizmetlerini halkın kullanımına başarıyla sunabilmeyi hedeflemelidir. Özel sektör tarafında özellikle KOBİ şirketlerinin zorlanacakları Yapay Zeka kullanımına yönelik proje yatırımları için teşvik ve hızlı devreye almayı mümkün kılan kolaylıklar sunulmalıdır.
Şüphesiz, kolay erişilebilen, daha hızlı ve güvenilir bir Bilgi Teknoloji Altyapısı, bu dijital dönüşümün olmazsa olmaz bileşenidir. Altyapı tarafında, 5G ve diğer yüksek hızlı veri iletişim hatlarının, yüksek güvenlikli verimerkezleri ve yüksek performanslı bilgisayar sistemlerinin erişilebilir kılınması gerekmekte. Tabi bunu yaparken, her yıl artan siber güvenlik tehditleri dahil bilgi güvenliği risklerinin yönetilmesi bir diğer üstesinden gelinmesi gereken zorluk.
İnsanlığın gelişiminde pozitif etkiler yaratan Yapay Zeka, şüphesiz bazı uzmanların uyardığı gibi sosyo-ekonomik olarak negatif etkiler de oluşturacaktır. Bir çok meslek profilini değiştirmesi veya ortadan kaldırması, özel sektörde ve kamu alanında yönetim şekillerini değişime zorlaması gibi. Tahminler gösteriyor ki, yakın gelecekte, bilgisayar yazılımları artık bir iş alanında araç olarak kullanılmaktan öteye geçecek. Yapay zekanın oyuna dahil olmasıyla, Bilgisayar Yazılımlarının neredeyse her işin merkezine yerleştiğini, bugün işin çekirdeğinde görünen diğer her şeyin ise dönüşüme uğrayarak çevresel unsurları oluşturacağını veya ortayan kalkacağını göreceğiz.
Bu değişimin getireceği fırsatları, hak ve özgürlükleri kısıtlamadan adil şekilde insanlığa artı değer olarak sunmak, yine insanoğlunun kendi elinde olacaktır. Görünen o ki, hayal gücüyle sınırlı, heyecanlı bir dönüşüm macerası bizleri bekliyor.
Vedat DAVARCIOĞLU
BT Sistem ve Servis Yönetimi Müdürü
CITS Bilişim Hizmetleri ve Yazılım San. Tic. A.Ş.